BB 521 UITSNEDE

Talentvol en toch te lage scores: wat te doen?

  • Wat hebben mijn leerlingen met kenmerken van begaafdheid nodig om te leren?
  • Hoe zorg ik voor de juiste motivatie en plezier?

Eerst: een casus

Tom zit in groep 5 van de basisschool. Hij kan zich moeilijk concentreren tijdens de lessen en is snel afgeleid. Hij raffelt zijn schoolwerk af en vindt de meeste lessen niet interessant. Zijn schoolresultaten zijn wisselend en voor begrijpend lezen scoort hij onder het landelijk gemiddelde. Ook tijdens de Nieuwsbegriplessen laat Tom steken vallen. In zijn antwoorden baseert hij zich niet alleen op wat hij leest in de leestekst, maar ook op zijn eigen kennis over dat onderwerp. Tijdens onderwijsleergesprekken laat Tom zien dat hij veel kennis heeft over uiteenlopende onderwerpen en over zijn lievelingsonderwerp ‘het heelal’. De leerkracht kiest voor extra begeleiding. Dit maakt dat Tom steeds meer tegen de Nieuwsbegrippenlessen op ziet. Hij verliest zijn motivatie.

Wat zou jij doen?

Herkenbaar? Heb je ook een of meer leerlingen met kenmerken van begaafdheid in de klas? Reguliere lesmethodes voldoen dan meestal niet voor deze talentvolle leerlingen. Je zult als leraar heel goed moeten kijken naar de leerbehoefte. Dit vraagt om een flexibele houding van jou en inzicht in wat talentvolle leerlingen in het algemeen nodig hebben. We weten dat deze leerlingen over het algemeen sneller leren en minder herhaling nodig hebben. Ze begrijpen de inhoud gemakkelijker op een dieper en complexer niveau dan hun klasgenoten. Wat hebben ze nog meer nodig?

Leerbehoeften: de 5C's

Uit onderzoek onder leerlingen zoals Tom blijkt dat dat hun motivatie om te leren afneemt, als aan een aantal leerbehoeften onvoldoende wordt voldaan. Dit zijn de 5C's: Control, Choice, Challenge, Complexity en Caring Teacher.

Dit houden de 5C's in

Het is belangrijk dat leerlingen met kenmerken van begaafdheid een keuze hebben in het leren en zelf controle kunnen houden over hun leerproces. Dit bevordert de intrinsieke motivatie. Zeg dus niet constant wat ze moeten doen en hoe hoe ze het moeten doen. Wat mag je leerling zelf bepalen? Hoeveel eigenaarschap krijgt je leerling over zijn leerproces?

De leerlingen uit het onderzoek geven aan dat het belangrijk is dat leraren vertrouwen hebben in hun vermogen om krachtige keuzes te kunnen maken. De soort keuzes die leerlingen op school kunnen maken gaan over de inhoud, het proces en de omgeving. Bijvoorbeeld de keuze van onderwerpen, de ruimte om eigen inzichten te verwerken, het tempo en ten slotte: met wie ze willen leren. Alleen of in een groepje naar keuze?

Zorg voor uitdaging door de lessen meer diepgang en complexiteit te geven en sneller over te stappen op abstracte niveaus van denken. Door sneller door de basisstof te gaan, kunnen deze leerlingen meer tijd besteden aan complexere leerstof, met uitdagende problemen en vragen. Zo kunnen ze hogere orde denkvaardigheden toepassen, zoals creatieve denkvaardigheden.

Bied een uitdaging altijd aan in combinatie met gevorderde, complexe inhoud. Dit zorgt ervoor dat er echte groei plaatsvindt. Wat een taak complex maakt, hangt af van de ervaring van je leerling. Dit vraagt dus van jou om heel goed te kijken wat een leerling nodig heeft en welke ondersteuning en instructie daarbij past. Ook is het belangrijk is dat talentvolle leerlingen de mogelijkheid krijgen om in de praktijk te werken met experts vanuit verschillende disciplines. Dit zorgt voor de nodige diepgang en complexiteit.

De laatste en meest krachtige ‘C’ ben jij en jouw manier van lesgeven. Een zorgzame leraar kan de andere C’s versterken. Betrokken leraren worden beschreven als onbevooroordeeld, eerlijk, flexibel en humoristisch. Ze maken ruimte om een praatje het maken met hun leerlingen, gaan in op hun vragen, dagen hun leerlingen uit en willen zelf ook uitgedaagd worden, vinden het leuk om de diepte in te gaan en respecteren hun leerlingen. Zorgzame leraren bereiden hun lessen goed voor. Ze laten hiermee ook zien dat ze het belangrijk vinden dat leerlingen zich ontwikkelen, ze nemen hun leerlingen serieus. Ze stimuleren een onderzoekende houding en variëren in hun lesmethoden en mediagebruik. Ze geven hun leerlingen eigenaarschap over onderdelen van het leerproces. Ze zijn begaan met hun leerlingen en zijn enthousiast, zowel over de lesinhoud als het lesgeven zelf. Aan alles merk je dat de zorgzame leraar plezier heeft in zijn rol als leraar. Deze caring teacher brengt de andere 4 C’s in de praktijk en hiermee is de cirkel rond.

Wat betekent dit voor de casus?

Omdat Tom veel weet, sluit de tekst niet aan bij zijn voorkennis. De bijbehorende vragen dagen hem onvoldoende uit (Challenge). Tom volgt voor begrijpend lezen het reguliere lesprogramma. Hij heeft weinig invloed op zijn leerproces, zo lijkt het (Control), en het wordt niet gewaardeerd als hij eigen inzichten verwerkt in zijn antwoorden (Choice). De leraar (Caring teacher) doet zijn best en is van goede wil, maar mist het vermogen om in te zien wat Tom echt nodig heeft. Stap één: heeft Tom werkelijk moeite met begrijpend lezen?

  • Bied leesteksten aan op een hoger niveau.
  • Vraag na een aantal lessen hoe het gaat.
  • Bekijk samen de resultaten.

Wat heeft Tom nodig?

Als het beter gaat en de motivatie alweer wat terugkomt, zijn er allerlei manieren om Tom verder te helpen.

  • Welke opdrachten uit de basisles Nieuwsbegrip zijn relevant? Kan hij bepaalde opdrachten beter overslaan en heeft hij aangepaste opdrachten nodig?
  • Bied opdrachten aan die meer inspelen op Control en Choice, die hem de ruimte geven zijn kennis te etaleren. Bijvoorbeeld: eigen vragen maken of zelf extra alinea's schrijven.
  • Geef hogere orde denkvragen gericht op creativiteit, reflectie en analyse (Challenge).

Weer blij: en dan?

Heb je weer een gemotiveerde, blije leerling? Dan kun je nog kijken of hij ook bij teksten op een veel hoger niveau moeite heeft met het adequaat beantwoorden van vragen over de tekst.


TIP: de 5 C's zijn breed inzetbaar en je kunt ze dus ook gebruiken bij je andere leerlingen. Wil je dieper op dit onderwerp ingaan? Lees de Nota Bene over talentvolle leerlingen.

Logo in rondje

Primair Onderwijs

Wil je meer weten over het begeleiden van zwakke lezers?

Lees meer
x