Het gereedschapskistje dat Taalgericht Vakonderwijs heet

Een commissie met duurzame impact
Er waren al vaker taalcommissies in het leven geroepen. Maar mooie initiatieven verdwenen in de waan van de dag steeds weer langzaam uit het zicht. Toch is er opnieuw een commissie opgericht. ‘Toekomstgericht beleid neerzetten is een belangrijke missie voor ons,’ vertelt Edwin. ‘TVO is één van onze zeven pijlers. We willen echt structurele aandacht voor taal in de lessen. Daarvoor is het nodig om met docenten aan de slag te gaan. De coördinatie van die professionalisering ligt bij mij.’ Bertil houdt zich op zijn beurt bezig met het verkrijgen en analyseren van data en het opstellen van leerarrangementen. ‘Wij noemen dat hier taalondersteuningsinterventies. Wie heeft welke ondersteuning nodig? Dat willen we helder hebben.’

Tekstbegrip: cruciaal
Het Segbroek College heeft ervoor gekozen om Nederlands en de moderne vreemde talen buiten het TVO-traject te laten. 'In die vakken zijn leerlingen al continu met taal bezig. We hebben ons juist gericht op de bèta- en maatschappijvakken,' zegt Bertil. 'Als je een eindexamen bekijkt zie je zo veel tekst staan. Tekstbegrip is echt cruciaal om een vraag te kunnen beantwoorden, al beheers je de stof nog zo goed.'

Veel bereiken met kleine aanpassingen
Uiteindelijk kwamen veertien docenten gedurende vier bijeenkomsten bij elkaar, onder leiding van trainer en adviseur Nelleke van der Meer. Wat is Bertil en Edwin het meeste bijgebleven? 'Bewustwording is echt de eerste, belangrijkste stap,' zegt Edwin. 'Wat zijn nou die taalproblemen waar leerlingen tegenaan lopen? Hoe komt het dat ze bepaalde antwoorden geven bij toetsen of examens? Dan blijken er soms heel basale dingen mis te gaan in het tekstbegrip. Daarnaast was het een ontdekking dat je met redelijk eenvoudige interventies al veel kunt bereiken. Je hoeft niet opeens een hele andere stijl van lesgeven aan te leren. Als je je bewust bent van de taalproblemen, kun je in de voorbereiding van de lessen al ontzettend veel doen.'

De juiste uitrusting
Bertil: 'Er is zeker laaghangend fruit. Ook ik als docent Nederlands let nu extra op mijn taalgebruik. Ik gebruik meer moeilijke woorden en laat leerlingen die woorden vanuit de context uitleggen. Het talige karakter van de examens is iets om serieus rekening mee te houden. Ik las het havo-examen geschiedenis uit 2001 en de vragen vormden ook voor mij een soort taalberg waar ik tegenop moest klimmen. Taal kan zo'n barrière zijn. Als je het niet begrijpt, dan haak je af. Maar als je leerlingen de juiste uitrusting geeft om die taalberg te beklimmen dan krijgen ze per direct meer plezier in het vak.'

Zo gaat de toekomst eruitzien
Het Segbroek College heeft bijna 200 docenten. 'Het is onbegonnen werk om al die docenten de volledig TVO-training te laten volgen,' vertelt Edwin. 'Daarom hebben we ervoor gekozen om de opgeleide docenten als een soort "taalcoaches" in te zetten, om andere docenten in kleine groepjes op te leiden. We willen ernaartoe dat uiteindelijk alle docenten zich bewust zijn van hun mogelijkheden, maar ook dat zij heel concrete handvatten hebben om taal op te nemen in het ontwerp van de lessen. Je kunt TVO daarvoor zien als een handig gereedschapskistje.' Dit schooljaar krijgen de deelnemers van vorig jaar eerst een opfrisbijeenkomst, zodat zij zich volledig toegerust voelen om de tips zelf in de praktijk te brengen.

Kennis en vaardigheden doorgeven
De volgende stap is om de kennis en vaardigheden door te geven aan de andere collega’s. Bertil: 'Alle collega's onderkennen de taalproblemen. Tegelijkertijd wordt er veel van hen gevraagd, ook op het gebied van professionalisering. Daarom willen we zo veel mogelijk aanhaken bij bestaande werkwijzen. Bij formatief handelen bijvoorbeeld, waar ook al veel aandacht is voor lesvoorbereiding. Op die manier kan het mooi in elkaar schuiven.' Nelleke van der Meer ondersteunt bij de implementatie en zal ook klassenbezoeken uitvoeren.

Wat heeft TVO opgeleverd?
Effecten zijn nog lastig te meten. Ook is TVO nog niet schoolbreed verweven in de didactiek. Toch zien Bertil en Edwin wel verschil in hun klaslokalen. Bertil: 'Ik ben blij met een techniek uit Teach Like a Champion: ‘iedereen schrijft’. Waar ik voorheen met moeite een enkele vinger zag, gingen dankzij deze activerende werkwijze veel vingers vanzelf omhoog. Ik had het net over een taalberg. Met de handvatten die leerlingen krijgen, leren ze die berg te beklimmen. En als dat lukt, kunnen ze genieten van het prachtige uitzicht. Voor docenten is dat het teken dat we op de goede weg zijn.'